Rozliczamy PiS z atomu. Co obiecali, co załatwili?
Radio ZET we współpracy z analitykami Stowarzyszenia Demagog weryfikuje realizację obietnic wyborczych, składanych przez Prawo i Sprawiedliwość od wyborów w 2019 roku. W tym tygodniu sprawdziliśmy 5 zapowiedzi dotyczących zobowiązań w dziedzinie energetyki. W większości badanych przypadków władza jest w trakcie ich realizacji. Te już zrealizowane wciąż budzą wątpliwości.
Bezpieczeństwo i suwerenność energetyczna stały się jednymi z najważniejszych priorytetów dla Polski po napaści Rosji na Ukrainę i próbie wykorzystania surowców energetycznych jako broni mających szachować całą Europę. Polska jest uzależniona od dostaw gazu i ropy naftowej, sprowadzamy także węgiel. Pomóc mogłaby transformacja energetyczna, wygaszenie elektrowni węglowych i zastąpienie ich OZE oraz energią jądrową. Prawo i Sprawiedliwość szło do wyborów z obietnicami przekształcenia naszej energetyki. Czy plany zostały zrealizowane?
Rozliczamy obietnice PiS. Które zrealizowane, które nie?
- W 2022 roku kupiliśmy za granicą 20 mln ton węgla. Kupujemy prawie całą ropę naftową do Polski, 80 procent zużywanego w Polsce gazu ziemnego. Koszty tego są astronomiczne. Na paliwa kopalne wydaliśmy w 2022 roku za granicą 200 mld zł. To jest kwota, którą Polska w zeszłym roku wysłała za granicę, jak nie do ruskich oligarchów, to do arabskich szejków, na zakup czegoś, co bezzwłocznie spaliliśmy, puściliśmy z dymem i kupujemy następne. Podzielmy tę kwotę na 40 mln Polaków – to jest 5000 zł na osobę. To kompletne szaleństwo – powiedział w podcaście „Biznes. Między wierszami” Marcin Popkiewicz.
Jakie obietnice dotyczące energetyki składało Prawo i Sprawiedliwość, które i w jaki sposób zostały zrealizowane? Oto wyniki analiz przeprowadzonych przez Stowarzyszenie Demagog we współpracy z Radiem ZET.
Fuzja Orlenu i Lotosu - [zrealizowana]
Jest to jedna z najbardziej kontrowersyjnych obietnic PiS. Mimo, że do fuzji obu firm doszło w sierpniu 2022 roku, to wciąż jest to temat głośno komentowany przez ekspertów. Orlen, ze względu na unijne przepisy antymonopolowe, zobowiązał się przed Komisją Europejską do sprzedaży 30 proc. udziałów w Rafinerii Gdańskiej i 80 proc. stacji Lotosu. Udziały w Rafinerii kupił Saudi Aramco, a stacje – węgierski MOL. Istnieją podejrzenia, że Saudi Aramco przejął faktyczną kontrolę nad rafinerią, a MOL jest związany z Rosjanami, ale przez tajemnice handlowe i biznesowe nie ma na to twardych dowodów. Natomiast ujawnione dane dotyczące transakcji budzą podejrzenia ekspertów, że Orlen zaniżył wartość Lotosu. Ponadto, że koncern Aramco kupił 30 proc. udziału w Lotosie za mniej niż połowę rocznych zysków firmy. Sprawę fuzji bada Najwyższa Izba Kontroli. W tej sprawie wpłynęły też wnioski do prokuratury.
Zamrożenie cen energii - [zrealizowana]
Ta obietnica nie budzi żadnych wątpliwości. W 2022 roku dzięki wprowadzeniu Tarczy Solidarnościowej wszystkie gospodarstwa domowe miały gwarancję zamrożenia cen do zużycia 2000 kWh rocznie. Gospodarstwa z osobami z niepełnosprawnościami miały ten limit wyższy – 2600 kWh. Rodziny wielodzietne i rolnicy jeszcze wyższy – 3000 kWh. Zamrożono też ceny energii dla odbiorców takich jak szkoły, przedszkola czy szpitale. W 2023 roku przyjęto nowelizację tarczy, która przedłużyła jej działanie (wstecznie na cały 2023 rok) oraz zwiększyła limity o 1000 kWh. Minister Moskwa na antenie Radia ZET zapowiedziała, że dopiero pod koniec roku podejmie decyzję, czy zamrożenie cen energii utrzyma w 2024 roku.
Budowa elektrowni jądrowych - [w trakcie realizacji]
Ten program ma spore opóźnienia, ponieważ w 2022 roku miała być decyzja środowiskowa i umowa na usługi inżynieryjne do budowy pierwszej elektrowni, a w 2023 roku miały rozpocząć się pierwsze prace na miejscu. Tymczasem trwa spór prawny między amerykańskim koncernem Westinghouse i Koreańskim KHNP o zastosowane technologie przy budowie reaktora, wciąż nie ma decyzji środowiskowej, choć już podpisano umowę na usługi inżynieryjne z Westinghouse. Ta pierwsza elektrownia ma powstać w Choczewie, a rząd zapewnia, że wszystko idzie zgodnie z planem i pierwszy blok jądrowy ruszy za 9 lat.
Budowa farm wiatrowych na Bałtyku - [w trakcie realizacji]
Farmy wiatrowe na Bałtyku buduje Orlen i PGE. Orlen ma w tym kierunku jedną inwestycję i zaczął już budowę jej elementu lądowego – stacji elektroenergetycznej w Choczewie. PGE planuje trzy inwestycje na morzu i jest w trakcie realizacji dwóch. Na razie tej spółce udało się załatwić ważne umowy, pozwolenia i decyzje, bez których budowa nie może się rozpocząć. Niektórzy eksperci obawiają się opóźnień ze względu na brak kompetentnych kadr i specjalistycznych statków potrzebnych do tej inwestycji. Minister Anna Moskwa 14 września br. w czasie konferencji "Bezpieczeństwo energetyczne po 2023 roku" zapowiedziała, że budowa pierwszej polskiej farmy wiatrowej na Bałtyku rozpocznie się już w tym roku.
Budowa i modernizacja 120 ciepłowni - [w trakcie realizacji]
Ta obietnica realizowana jest od marca 2019 roku, kiedy zaczął działać program Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej „Ciepłownictwo powiatowe”. Program ten oferuje spółkom w większości należącym do samorządów dotacje i pożyczki na modernizacje ciepłowni. Całkowity budżet programu to 500 mln zł (150 mln zł na dotacje, 350 mln zł na pożyczki). Wiemy, że tylko na przełomie lat 2021/2022 NFOŚiGW zawarło 11 umów na modernizację 9 ciepłowni. Dodatkowo w październiku 2022 roku uruchomiono program „Kogeneracja dla ciepłownictwa”. To kolejne 1,5 mld zł na dotacje i 1,5 mld zł na pożyczki. Jest on skierowany do przedsiębiorstw na modernizację ciepłowni. Środki te pochodzą z Unii Europejskiej, a dokładnie ze sprzedaży uprawnień do emisji CO2 (ETS). Ministerstwo Klimatu i Środowiska nie odpowiedziało na pytanie Stowarzyszenia Demagog, jakie dokładnie podjęto działania w celu realizacji tej obietnicy.
Tu się dzieje
